Προληπτικός έλεγχος (check-up) σε υπέρβαρους
Πρόληψη στην παιδική ηλικία
Η παχυσαρκία θεωρείται η Νο 1 ασθένεια που μπορεί να προληφθεί. Με δεδομένο ότι το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό από τις παιδικές ηλικίες (η Ελλάδα βρίσκεται στις ψηλότερες θέσεις παγκοσμίως σε ότι αφορά το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας), η πρόληψη και ο έλεγχος της προδιάθεσης για την ανάπτυξη παχυσαρκίας θα πρέπει να αρχίζει από τη σχολική ηλικία. Κατά καιρούς έχουν εκπονηθεί διάφορα πιλοτικά προγράμματα με ελάχιστη επιτυχία. Είναι πολύ σημαντικό να την αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα και συνέπεια, διότι αφορά την υγεία μας και την προαγωγή της ευζωίας μας.
Η μείωση του ποσοστού παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία θα έχει σημαντικά οφέλη για το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας σε 10-15 χρόνια. Σε διαφορετική περίπτωση το κόστος θα εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη, αφού τα σημερινά παιδιά με πρόβλημα παχυσαρκίας θα γίνουν σύντομα οι αυριανοί ενήλικες με προβλήματα διαβήτη, υπέρτασης, καρδιαγγειακών προβλημάτων. Το πρόβλημα μάλιστα αναμένεται να γίνει ακόμη εντονότερο αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι πολλοί αυριανοί ενήλικες με παχυσαρκία και προβλήματα υγείας θα έχουν πιθανότητα 20-25% να είναι άνεργοι, να σιτίζονται με κακής ποιότητας τροφή (παχυσαρκία πείνας) και να μην έχουν εύκολη πρόσβαση στο σύστημα υγείας (ιδιωτικό ή δημόσιο). Για όλους αυτούς τους λόγους επιβάλλεται ο αυστηρός έλεγχος και η εντόπιση παιδιών με παχυσαρκία και η στενή παρακολούθηση μέχρι να λυθεί το πρόβλημα. Με τον ίδιο ζήλο που εμβολιάζουμε τα παιδιά έναντι της ιλαράς ή του κοκκύτη, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και η παχυσαρκία.
Στο δια ταύτα η απάντηση είναι δύσκολη. Είναι περισσότερο αρμοδιότητα παιδιάτρου ή παιδο-ενδοκρινολόγου για να θέσουν τις κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τον έλεγχο, την εντόπιση και την αντιμετώπιση πριν εγκατασταθεί και διογκωθεί το πρόβλημα. Αν ένα παιδί τελειώσει το Δημοτικό Σχολείο και είναι παχύσαρκο έχει πάρα πολλές πιθανότητες να είναι παχύσαρκο και στη διάρκεια της εφηβείας. Η πρόληψη σε αυτές τις ηλικίες δεν μπορεί να αφορά μεμονωμένα παιδιά, θα πρέπει να απευθύνεται σε ολόκληρες ομάδες παιδιών, όπως γίνεται και με τον εμβολιασμό. Οι ενέργειες αυτές μπορούν να γίνουν σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και ίσως να μπορούν να συγχρηματοδοτηθούν και από το ΕΣΠΑ. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι για να έχει αποτέλεσμα οποιαδήποτε παρέμβαση θα πρέπει οπωσδήποτε να ελεγχθούν και οι γονείς. Αν οι παρεμβάσεις στοχεύουν μόνο στα παιδιά που έχουν έναν ή ακόμη χειρότερα δύο γονείς παχύσαρκους, τότε είναι περισσότερο από βέβαιο ότι η παρέμβαση θα αποτύχει.
Πρόληψη στην εφηβική ηλικία
Συνήθως οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα παχυσαρκίας στην εφηβεία κουβαλούν αυτό το πρόβλημα από την παιδική ηλικία. Ισχύει ότι προαναφέρθηκε και για τα Δημοτικά σχολεία δηλαδή ο εντοπισμός υπέρβαρων ή παχύσαρκων παιδιών και η αντιμετώπιση του προβλήματος πριν αυτό λάβει διαστάσεις. Από τη στιγμή που θα εγκατασταθεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας οι προληπτικές εξετάσεις δεν έχουν κανένα νόημα. Η παχυσαρκία είναι κακοήθης νόσος και κάνοντας προληπτικές εξετάσεις είναι σαν να έχουμε έναν ασθενή με κακοήθη νόσο και να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις για να διαπιστώσουμε αν η κακοήθεια έκανε μεταστάσεις. Το πρόβλημα σε αυτές τις ηλικίες αντιμετωπίζεται είτε με συντηρητικές μεθόδους (παρέμβαση διατροφολόγου, ψυχολόγου, γυμναστή) και εφόσον αυτές αποτύχουν καταφεύγουμε στις επεμβατικές. Συνήθως οι επεμβατικές μέθοδοι γίνονται και νωρίτερα αν συνυπάρχουν προβλήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, υπερλιπιδαιμία, υπνική άπνοια κλπ.
Προληπτικές εξετάσεις(check-up) σε ενήλικες που έχουν πρόβλημα βάρους(υπέρβαροι)
Είναι η κύρια ομάδα στην οποία έχει νόημα το προληπτικό check-up. Σε κάθε ολοκληρωμένο έλεγχο check-up πρέπει να γίνονται απαραίτητα μέτρηση βάρους, ύψους και περίμετρος μέσης (στο επίπεδο του ομφαλού). Με βάση τις τιμές αυτές ορίζεται ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index, BMI). Με τιμές ΒΜΙ μεταξύ 18-25 θεωρούμε ότι το βάρος είναι μέσα σε φυσιολογικά επίπεδα. Όταν είναι μεταξύ 25-30 το άτομο θεωρείται υπέρβαρο. Με ΒΜΙ>30 θεωρούμε ότι κάποιος είναι παχύσαρκος.
Τα υπέρβαρα άτομα με μεγάλη περιφέρεια μέσης (σε άνδρες > 102 εκ. και σε γυναίκες >88 εκ.) παρουσιάζουν μεγάλη εναπόθεση λίπους στην κοιλιακή χώρα και σε αυτή την περίπτωση αυξάνεται η πιθανότητα ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη, υπερλιπιδαιμίας, υπέρτασης και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Συνεπώς αν έχουμε υπέρβαρους ασθενείς (ΒΜΙ 25.1-30) και ιδιαίτερα με αυξημένη περίμετρο περιφέρειας θα χρειαστούν τον κάτωθι προληπτικό έλεγχο:
Αιματολογικές
- Γενική αίματος
- Γλυκόζη
- Ουρία
- Κρεατινινη
- Ολική χοληστερίνη
- HDL
- LDL
- Tριγλυκερίδια
- Ουρικό Οξύ
- SGOT
- SGPT
- g-GT
- Αλκαλική φωσφατάση
- Ινσουλίνη
- HbA1C(γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη)
- CRP
- Οι αιματολογικές εξετάσεις θα πρέπει να γίνονται σε ετήσια βάση
Παρακλινικές εξετάσεις
- Καρδιογράφημα και ή test κοπώσεως
- Σπιρομέτρηση
- Υπερηχογράφημα άνω κοιλίας (για τη διαπίστωση λιπώδους διήθησης ή χολολιθίασης)
- Γαστροσκόπηση (αν αναφέρονται συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης)
- Μελέτη ύπνου (αν αναφέρονται συμπτώματα υπνικής άπνοιας ή έντονο ροχαλητό)
Η συχνότητα των παρακλινικών εξετάσεων θα πρέπει να γίνεται με βάση τη συμπτωματολογία του ασθενή καθώς επίσης και με βάση τα ευρήματα προηγούμενης εξέτασης. Συνεπώς η συχνότητα μπορεί να καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό ή από τον εξετάζοντα τον ασθενή.
Στον ίδιο έλεγχο μπορούν να υποβληθούν και άτομα που έχουν σοβαρότερο πρόβλημα με τα κιλά(δηλ ΒΜΙ >30, επομένως παχύσαρκοι) κυρίως όσοι είναι μεταξύ 30-35 και δεν έχουν αναπτύξει προβλήματα όπως διαβήτης, υπέρταση, στεφανιαία νόσος. Αν έχουν αναπτύξει τέτοιου είδους προβλήματα τότε είναι προτιμότερο να υποβληθούν σε επέμβαση για την αντιμετώπιση τόσο της παχυσαρκίας όσο και των συνοδών νοσημάτων. Φυσικά εναπόκειται στον ασθενή να αποφασίσει εάν επιθυμεί τη συνέχιση του προληπτικού ελέγχου, ούτως ώστε όντας υπέρβαρος, να έχει για παράδειγμα καλά ελεγχόμενο διαβήτη, γνωρίζοντας παράλληλα ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες βλάβες σε άλλα όργανα του σώματος όπως η καρδιά.
Άτομα με τιμές ΒΜΙ > 35 φυσικά και μπορούν να κάνουν τον ίδιο προληπτικό έλεγχο, αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας το οποίο σε αυτά τα κιλά αντιμετωπίζεται μόνο χειρουργικά.