Η οστεοπόρωση είναι η μεταβολή της πυκνότητας των οστών που εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας, αλλά η έναρξη της συχνά οφείλεται σε διατροφικές ελλείψεις που μπορεί να αρχίσουν από την παιδική ηλικία. Θεωρείται μια σιωπηλή ασθένεια, επειδή δεν προκαλεί συμπτώματα μέχρι να εμφανιστούν κατάγματα.
Χαρακτηριστικά της οστεοπόρωσης
Εξ ορισμού, η οστεοπόρωση είναι μια μείωση της οστικής μάζας, δηλαδή, η οστική πυκνότητα μειώνεται και αλλάζει η δομή του, γεγονός που το καθιστά πιο πορώδες. Έτσι, το οστό με οστεοπόρωση είναι πιο εύθραυστο και πιο ευάλωτο σε τραυματισμό εξαιτίας του ότι δεν μπορεί να αντέξει κανονικές καταπονήσεις.
Η συχνότητα εμφάνισης της οστεοπόρωσης είναι πολύ υψηλή σε γυναίκες μετά την ηλικία των 50 ετών, διπλασιάζεται μεταξύ 50 και 60 ετών και τριπλασιάζεται μετά τα 60. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται ότι οι μισές από τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω είναι πιθανόν να υποστούν ένα κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Τα πιο συχνά κατάγματα είναι αυτά του ισχίου, της ωλένης, των σπονδύλων και των πλευρών.
Ταξινόμηση
Πρωτοπαθής οστεοπόρωση. Αυτή οφείλεται σε φυσιολογικούς παράγοντες, χωρίς καμία σχετιζόμενη ασθένεια. Υπάρχουν δύο τύποι:
α) Λόγω χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων, ειδικά σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
β) Λόγω της προχωρημένης ηλικίας, τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες, από 70 ετών και άνω.
Δευτερογενής οστεοπόρωση. Υπάρχει παθολογία ή εξωτερική αιτία που την προκαλεί. Οι αιτίες είναι τέσσερις:
α) Ασθένειες του ενδοκρινικού συστήματος.
β)Λήψη φαρμάκων.
γ) Παθήσεις του πεπτικού.
δ) Κακή διατροφή.
Πώς λειτουργεί η δημιουργία και η συντήρηση των οστών;
Το 99% του ασβεστίου αποθηκεύεται στα οστά και μόνο το υπόλοιπο 1% κυκλοφορεί μέσω του αίματος. Το ασβέστιο στο αίμα θα εκπληρώσει διάφορες λειτουργίες, όπως η συστολή των μυών, η πήξη του αίματος ή η εναπόθεση αλάτων ασβεστίου στα οστά.
Ο οργανισμός είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της συγκέντρωσης ασβεστίου στο κανονικό αίμα, τον έλεγχο της απορρόφησης ασβεστίου από τη διατροφή και την αποβολή του από το σώμα. Εάν το σώμα ανιχνεύσει ότι η συγκέντρωση ασβεστίου στο αίμα είναι χαμηλή, ενεργοποιεί μηχανισμούς για να το αυξήσει. Αυτοί οι μηχανισμοί περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, λήψη του ασβεστίου από τα οστά, έτσι ώστε αν δεν διορθωθεί, η οστική πυκνότητα του οστού μειώνεται.
Η αναδιαμόρφωση των οστών είναι η διαδικασία με την οποία σχηματίζονται και καταστρέφονται τα οστά. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης το ισοζύγιο είναι θετικό δηλαδή δημιουργείται περισσότερα από ό, τι καταστρέφεται. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής , υπάρχει μια ισορροπία και μετά την ηλικία των 40 ετών οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί αρχίζουν να αποτυγχάνουν, εμφανίζεται ένα αρνητικό ισοζύγιο, δηλαδή, το οστό καταστρέφεται.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι με τις συνήθειες μας μπορούμε να βελτιώσουμε τη συσσώρευση ασβεστίου και να αποφύγουμε την υπερβολική απώλεια.
Πώς να βελτιώσετε την υγεία των οστών;
Για να απολαμβάνουμε καλή υγεία των οστών, πρέπει να αρχίσουμε να φροντίζουμε τα οστά από νεαρή ηλικία και να συνεχίζουμε να το κάνουμε καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Στα στάδια σχηματισμού οστών μπορούμε να επιτύχουμε τη μέγιστη δυνατή μεταλλοποίηση και στη φάση του ενήλικα ελαχιστοποιούμε τις απώλειες.
Οι παράγοντες που εμπλέκονται περισσότερο στην υγεία των οστών είναι:
Ασβέστιο
Είναι απαραίτητο για τη δομική και λειτουργική ανάπτυξη του οστού. Η καλύτερη πηγή ασβεστίου που έχουμε στη διατροφή είναι αυτή των γαλακτοκομικών προϊόντων. Κατά τη διάρκεια της ζωής σας συνιστάται να λαμβάνετε μεταξύ 2 και 4 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων κάθε μέρα για να καλύψετε τις ανάγκες του ασβεστίου. Μια γαλακτοκομική μερίδα ισούται με 1 ποτήρι γάλα, 2 γιαούρτια ή 40 γραμμάρια τυριού.
Το ασβέστιο βρίσκεται επίσης σε όσπρια, ξηρούς καρπούς, μπρόκολα ή λάχανα και σε ορισμένα εμπλουτισμένα ποτά από λαχανικά, αν και η απορρόφηση του είναι μικρότερη.
Τα στάδια της ζωής στα οποία οι απαιτήσεις σε ασβέστιο είναι μεγαλύτερες είναι η παιδική και η εφηβική ηλικία, η εγκυμοσύνη και η γαλουχία, αλλά και κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας.
Βιταμίνη D
Μαζί με το ασβέστιο, η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό των οστών. Ο ρόλος της είναι να βοηθήσει το ασβέστιο της διατροφής να απορροφηθεί καλύτερα. Το σώμα μας μπορεί να συνθέσει βιταμίνη D με την έκθεση στον ήλιο (10 λεπτά την ημέρα) ή μπορούμε να την πάρουμε με διάφορα τρόφιμα όπως σολωμός, σαρδέλλες, μανιτάρια, αγελαδινό γάλα ή αυγά.
Φυσική δραστηριότητα
Έχει παρατηρηθεί ότι η άσκηση έχει προστατευτικό ρόλο στην υγεία των οστών. Οι εντάσεις που λαμβάνει ο σκελετός όταν ασκούμαστε ευνοούν την ποιότητα του οστού. Οι ασκήσεις με αντίσταση και βάρη είναι πιο διεγερτικές και είναι ιδιαίτερα σημαντικές κατά την εφηβεία. Επιπλέον, υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ μυϊκής μάζας και οστικής μάζας, έτσι ώστε η διατήρηση μιας καλής μυϊκής μάζας να είναι προληπτική για την υγεία των οστών.
Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται με μία ειδική δοκιμασία που λέγεται μέτρηση οστικής πυκνότητας. Στην εξέταση αυτή πρέπει να υποβάλλεται κάθε γυναίκα που έχει ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών. Στις γυναίκες που οι πιθανότητα ανάπτυξης οστεοπόρωσης είναι μεγαλύτερη ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 40 ετών. Τέτοιες γυναίκες είναι :
όσες είχαν εμμηνόπαυση σε ηλικία μικρότερη των 40 ετών,
γυναίκες που δεν ασκούνται,
που δεν λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες ασβεστίου,
που κάνουν θεραπεία υποκατάστασης ορμονών,
που πάσχουν από κοιλιοκάκη, δυσαπορρόφηση ή έχουν υποβληθεί σε επέμβαση γαστρικής παράκαμψης για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας,
έχουν ιστορικό με μητέρα με πρόωρο κάταγμα ισχίου,
έχουν χαμηλό Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI),
είναι χρόνιες καπνίστριες,
κάνουν χρόνια χρήση αλκοόλ,
πάσχουν από υπερθυρεοειδισμό , υπερπαραθυρεοειδισμό, διαβήτη, χρόνια ηπατική νόσο, θαλασσαιμία, ρευματοειδή αρθρίτιδα,
κάνουν χρόνια χρήση φαρμάκων για το στομάχι (Losec), αντιεπιληπτικών, λιθίου.
Εάν η εξέταση είναι φυσιολογική τότε θα πρέπει να επαναληφθεί μετά από 5 χρόνια. Εάν η εξέταση δείξει ότι υπάρχει οστεοπόρωση και γίνει έναρξη θεραπείας, τότε η εξέταση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.